Większość z nas wiąże aktywność fizyczną tylko i wyłącznie z dążeniem do utraty zbędnych kilogramów oraz ukształtowaniem wysportowanej sylwetki. Sport może być poszukiwanym od dawna sposobem na wstrzymywanie działania zegara biologicznego. Jak pokazują ostatnie badania, odpowiednio dobrana do wieku i sprawności fizycznej aktywność ruchowa, jest najlepszym sposobem na zachowanie długowieczności i dobrego samopoczucia. Trzeba jednak zaznaczyć, że ciągle jeszcze nie doceniamy wpływu aktywności fizycznej na nasze życie. Czego jeszcze nie wiesz?

Dobrodziejstwa jak i negatywne aspekty współczesnego świata – wysokie aspiracje materialne, uczestnictwo w kulturze, podróże – przyczyniły się do ukształtowania nowego modelu funkcjonowania i stylu pracy. Dobre zdrowie i sprawność fizyczna warunkują osiągnięcie tych celów. Co prawda postęp w naukach medycznych spowodował, że średnia długość życia się wydłuża, ale badania mówią jasno, że procesy starzenia się postępują szybciej i pojawiają się wcześniej nich w poprzednich pokoleniach. Medycyna jest często bezradna wobec znanych chorób cywilizacyjnych zaznacza, a to pokazuje jak ważna jest profilaktyka i promocja zdrowego stylu życia.

Zachowania zdrowotne

Mało kto wie, że aż ponad 50% ze wszystkich czynników wpływających na stan zdrowia przypisuje się naszym zachowaniom zdrowotnym. Do zachowań zdrowotnych zalicza się: aktywność ruchową, sposób odżywiania, fakt palenia tytoniu, picie alkoholu, sposób radzenia sobie ze stresem. Aktywność ruchowa należy do najbardziej efektywnych ekonomicznie sposobów umocnienia, bądź poprawy zdrowia. Co więcej jest rozwiązaniem ekonomicznym, bo przecież sport amatorski nie wymaga dużych nakładów finansowych.

Statystyki zdrowotne i ekonomiczne

Warto przytoczyć, dające do myślenia, statystyki, które wynikają w znacznej mierze z naszych zaniedbań zdrowotnych. 50% mieszkańców krajów europejskich cierpi na nadwagę, a 30% dotkniętych jest otyłością. Największa liczba osób otyłych to mieszkańcy Grecji, natomiast najmniejszym odsetkiem osób z tym problemem mogą się cieszyć takie Państwa europejskie jak: Norwegia, Szwecja czy Francja. W Polsce można zaobserwować tendencję wzrostową: rośnie liczba osób z nadwagą i otyłością, niestety również i w grupie dzieci. Aż 25,2 % polskiego społeczeństwa jest otyła. Wśród młodzieży w wieku 11-15 lat odsetek osób otyłych wynosi 14,8%.

Postęp na całym świecie doprowadził do znacznego rozwoju wielu chorób noszących miano chorób cywilizacyjnych. Zalicza się do nich nadciśnienie tętnicze i cukrzycę, zwłaszcza cukrzycę typu 2. Leczenie choroby jak i jej powikłań, w tym koszty poważnych zabiegów chirurgicznych w rozliczeniu globalnym wskazują kwotę 825 bilionów dolarów rocznie, z czego największy udział mają Chiny, USA i Indie. Gdyby doliczyć jeszcze ilość dni roboczych, w których pracownicy chorzy na cukrzycę, ze względu na chorobę, nie stawili się w pracy, ostateczna kwotą była by znacznie wyższa. Statystyki dotyczące Polski też są niepokojące. Koszt leczenia pacjentów z cukrzycą typu 2 wynosi ponad 2,6 bilionów złotych. Kwota ta obejmuje leczenie bezpośrednie cukrzycy lub jej powikłań. Dane te pokazują jak dużym obciążeniem dla krajowego budżetu jest leczenie cukrzycy.

Można by wręcz przyjąć odważne założenie, że udział w systematycznej aktywności ruchowej – odpowiednio dobranej do możliwości – jest obowiązkiem każdego człowieka, i to nie tylko ze względu na swój stan zdrowia.

Zmiany zachodzące w organizmie po wdrożonej aktywności fizycznej

Aktywność fizyczna skutecznie zapobiega: chorobom układu krążenia (chorobie wieńcowej, nadciśnieniu tętniczemu), chorobom metabolicznym (otyłości, cukrzycy, zaburzeniom lipidowym) a także chorobom narządu ruchu: chorobie zwyrodnieniowej, osteoporozie, wadom postawy ciała. Odpowiedź organizmu na ruch zależy jednak od szeregu czynników, takich jak:

• rodzaj wysiłku (dynamiczny czy statyczny) i jego intensywność,
• czas trwania (krótkotrwały czy długotrwały),
• masa ciała poddawanego wysiłkowi (wysiłek ogólny, lokalny),
• wiek osoby ćwiczącej, stan jej zdrowia oraz wydolność i sprawność fizycznej organizmu.

W budowie naczyń osób poddawanym systematycznemu treningowi można zaobserwować wzrost średnicy tętnic wieńcowych, wzrost przepływu krwi w tych naczyniach, co potwierdza ochronny wpływ na serce. Ponadto następuje poprawa wydolności fizycznej. Pod wpływem wysiłku fizycznego dochodzi do korzystnej modyfikacji profilu lipidowego krwi: podwyższa się stężenie cholesterolu frakcji HDL ( dla niewtajemniczonych – tzw. „dobrego cholesterolu”), a obniża stężenie triglicerydów. U osoby ćwiczącej obniża się też nadmierna masa ciała i ilość zmagazynowanej tkanki tłuszczowej. Systematyczny wysiłek zapobiega też powstawaniu zakrzepów.

Dla wielu z Was te argumenty nie będą wystarczające – przyjrzyjmy się tematowi aktywności jeszcze głębiej.

Poprawa odporności organizmu

Nikt z nas lubi chorować. Bo choć jest to okazja do pokazania szefowi zwolnienia L4, to przecież z wakacjami all inclusive na Wyspach Kanaryjskich ma ona niewiele wspólnego. Choroba to niestety kolejne wydatki, za które nie zawsze zapłaci NFZ.

U osób systematycznie ćwiczących dochodzi do poprawy odporności organizmu. Efekt przeciwzapalny ma wpływ nie tylko na mniejszą częstość i mniejsze natężenie infekcji górnych dróg oddechowych, ale również na redukcję czynników zapalnych, które są odpowiedzialne za rozwój chociażby procesów miażdżycowych (na które nie cierpią już tylko i wyłącznie osoby w starszym wieku). Wyniki badań potwierdzają hipotezę, że umiarkowany trening wytrzymałościowy poprawia odporność, natomiast trening prowadzący do przeciążenia organizmu – osłabia mechanizmy odpornościowe. Także jak zawsze obowiązuje zasada – co za dużo, to nie zdrowo!

Profilaktyka cukrzycy i otyłości

Osoby, u których w rodzinie występowały problemy z tolerancją glukozy, cukrzyca lub stany insulinoporności powinny zainteresować się tym akapitem. Nie sztuką jest bowiem stosowanie zaawansowanej farmakoterapii i doprowadzenie do stanu, kiedy jest ona już koniecznością. Prawdziwym osiągnięciem jest zrobienie wszystkiego, aby temu zapobiec. Jak się okazuje ruch zmienia wrażliwość naszych tkanek na działanie hormonów. Przykładem tego wpływu jest obserwacja wydzielania insuliny i wrażliwości tkanek na jej działanie. U osób poddanych treningowi obniża się stężenie insuliny we krwi. Mamy tutaj do czynienia z całą kaskadą zdarzeń: mniejsze stężenie insuliny to poprawa tolerancji glukozy, a to z kolei prowadzi do wzrostu wrażliwości tkanek na działanie insuliny.

Wykazano, że korzystny potreningowy efekt wzrostu wrażliwości insulinowej obserwowano nie tylko po treningu wytrzymałościowym, ale także siłowym i szybkościowym. Efekt ten jest korzystny nie tylko u osób z cukrzycą, ale również u osób otyłych. U osób z cukrzycą, wiążę się to z możliwością obniżenia zapotrzebowania na insulinę lub redukcją ilości leków poprawiających tolerancję glukozy, zaś u osób otyłych efekt ten łagodzi zaburzenia metaboliczne. Co za tym idzie – zmniejszając insulinooponość, zmniejsza się prawdopodobieństwo rozwoju cukrzycy i nadciśnienia.

We współpracy z lekarzami niejednokrotnie już dochodziło do sytuacji, gdy przy podwyższonej glikemii na czczo, czyli przy podejrzeniu cukrzycy, zapadała decyzja o nie wprowadzaniu leków. Zalecenie lekarskie dotyczyło wprowadzenia diety, aktywności fizycznej oraz rozpoczęcia pracy nad zmianą dotychczasowych złych nawyków żywieniowych.

Wspomaganie w leczeniu depresji i zaburzeń emocjonalnych

W czasie wysiłku fizycznego u osób trenujących wydzielają się endorfiny, które wywołują uczucie zadowolenia i dobry nastrój. Informacja ta jest wykorzystywana jako czynnik wspomagający kontrolę emocji, a nawet uzupełniająco w leczeniu zaburzeń emocjonalnych. Ponadto badania psychologiczne prowadzone u osób poddających się treningowi wykazały zmniejszenie poziomu lęku oraz obniżenie głębokości stanów depresyjnych. Obserwuje się poprawę snu i łatwiejsze zasypianie. U osób, które poddają się systematycznemu treningowi, obserwuje się również wyższą ocenę samopoczucia. Porównywanie własnej wydolności fizycznej z wydolnością osób tej samej płci i w podobnym przedziale wiekowym, oraz wydolnością osób nietrenujących powoduje dopływ bardzo korzystnych bodźców, dających wyższe poczucie własnej wartości.

Aktywność fizyczna a wiek podeszły

Wiele osób zajmuje się tematyką wpływu aktywności fizycznej na jakość wieku podeszłego. Wyniki badań są bardzo obiecujące i mam nadzieję, że rozwieją ostatecznie wszelkie wątpliwości. Okazuje się, że zróżnicowany poziom aktywności fizycznej przed 35. rokiem życia ma istotny wpływ na ogólną kondycję w wieku starszym. Badani bardzo aktywni fizycznie w przeszłości lepiej oceniają swoje obecne zdrowie i lepiej radzą sobie aktualnie z wykonywaniem czynności dnia codziennego. Także rodzinne aktywne spędzanie wolnego czasu w młodości ma istotny wpływ na obecny stan zdrowia oraz sprawność funkcjonalną. Często niestety zapominamy jak ważne jest wspólne, aktywne spędzanie wolnych chwil.

Czym skorupka za młodu nasiąknie…

Wczesny (rozwojowy) okres życia człowieka okazuje się właściwym czasem prowadzenia intensywnej aktywności fizycznej z perspektywą zachowania lepszej sprawności funkcjonalnej u progu starości. Zwróćcie więc uwagę na swoje dzieci, aby od małego zaprzyjaźniły się z ruchem, a nie z pustymi kaloriami w postaci słodyczy. To czego nauczą się teraz, będzie rzutowało na ich przyszłe życie, a pamiętajcie, to Wy jesteście za nie odpowiedzialni na tym najważniejszym początku ich drogi.

Sami więc zdecydujcie czy warto sięgać po kolejną tabliczkę mlecznej czekolady z dodatkami, która tylko na parę minut da nam uczucie zadowolenia, czy zafundujecie sobie długotrwały pozytywny efekt dzięki aktywności fizycznej? Czy korzystniejsza jest jazda na rowerze czy jednak zmienianie kanałów przed telewizorem?

 

Bibliografia:

1. Anna Marchewka, Magdalena Jungiewicz „ Aktywność fizyczna w młodości a jakość życia w starszym wieku” Gerontologia Polska 2008, tom 16, nr 2 (127-130)
2. Arkadiusz Kaźmierczak Anna Makarczuk Anna Maszorek-Szymala „ Kultura fizyczna i zdrowotna w życiu współczesnego człowieka’’ ISBN 978-83-925085-1-9
3. Kaźmierczak U.¹, Radzimińska A.¹, Dzierżanowski M.², Bułatowicz I.¹, Strojek K.¹, Srokowski G.¹, Zukow W. „Korzyści z podejmowania regularnej aktywności fizycznej przez osoby starsze” Journal of Education, Health and Sport. 2015;5(1):56-68. ISSN 2391-8306
4. Elżbieta Biernat „Aktywność fizyczna w życiu współczesnego człowieka” e-Wydawnictwo NCBKF, 2014:1-4
5. Dominika Gębka, Kornelia Kędziora-Kornatowska „Korzyści z treningu zdrowotnego u osób w starszym wiek” . Probl Hig Epidemiol 2012, 93(2): 256-259
6. Diabetologia Praktyczna. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2017. 2017, tom 3, suplement A